zaterdag 28 september 2013

Bedrijfscultuur en communicatie

Bedrijfscultuur is niet direct zichtbaar. Het is een samenspel van onderliggende waarden, normen, gedrag en beeldvorming door de leden van de organisatie. Tenminste, bij een meerderheid. Individuele opvattingen hebben geen invloed op die cultuur. Het moet echt door een meerderheid en de opinieleiders binnen de organisatie gedragen worden. De bedrijfscultuur wordt zichtbaar in interne en externe communicatie en het groepsgedrag van de leden van een organisatie.

Omdat die invloed van de bedrijfscultuur zo groot is, is het voor de PR erg belangrijk om hier goed zicht op te hebben. Als de communicatie met stakeholders niet goed is, zal zeer waarschijnlijk eerst iets aan die bedrijfscultuur gedaan moeten worden. Motivatie is het sleutelwoord. Goed geïnformeerde en gemotiveerde medewerkers zullen veranderingen sneller overnemen en worden veranderingen efficiënter doorgevoerd. Stimuleer het wij-gevoel. Dit is met name bij veranderprocessen erg belangrijk. Het zijn de beroemde neuzen die in dezelfde richting moeten wijzen.

Een sterke ingesleten bedrijfscultuur kan bij veranderingsprocessen wel een nadeel zijn. Dan is de weerstand tegen veranderingen groot: "Het ging juist zo goed...." Maar dit gevoel is misleidend, want veranderingen worden niet zonder reden doorgevoerd. In zo'n geval moet je de bestaande cultuur open breken, subtiel en met veel geduld. Hoewel, schoktherapie kan ook wel eens helpen. Het gaat er dan vooral om, dat je opinieleiders aanpakt. Die moeten als eerste ombuigen,.....of het veld ruimen. In zo'n geval spreekt het voor zich dat de PR er dan niet alleen voor staat. Hoewel cultuurveranderingen altijd door de hoogste leiding gedragen moeten worden, is dat in dit geval extra belangrijk.

Cultuurontwikkeling


Een bedrijfscultuur ontstaat niet van vandaag op morgen. Die ontwikkelt zich in de loopt van de tijd. Het is een reactie van de organisatie om te overleven in het eigen 'Umfeld'. Succesvol gedrag wordt gekopieerd, net zolang tot men niet meer beter weet. Het slijt erin. Maar 'succesvol gedrag' is niet per definitie goed gedrag. Als het niet meebeweegt met de veranderingen in de maatschappij kan het op termijn tegen je werken. Ingesleten, aangeleerd gedrag verander je namelijk niet zomaar, juist omdat het zo sluipend is ontstaan.

Publieksgroepen kunnen last hebben van de bedrijfscultuur als die afwijkt van de verwachtingen. PR heeft als taak deze discrepantie te zien en ervoor te zorgen dat de bedrijfscultuur weer op één lijn komt met het 'Umfeld' en de verwachtingen die stakeholders ten aanzien van de organisatie hebben.

Waaraan herken je bedrijfcultuur?

Op de eerste plaats heeft bedrijfscultuur een grote impact op de manier waarop een bedrijf (of organisatie) communiceert, de interne omgang en omgang met de buitenwereld. Het komt tot uiting in taalgebruik, de mate van bureaucratie, de huisvesting en kantoorinrichting, keuze en aankleding van bedrijfswagens, dresscode en uniformen en natuurlijk de huisstijl.
Het imago of de bedrijfscultuur veranderen begint dan ook vaak zichtbaar te worden door veranderen van huisstijl. Maar het moge duidelijk zijn, dat er méér achter steekt.

Binnen een organisatie zijn er altijd opinieleiders, de helden waar iedereen zich een voorbeeld aan neemt. Deze treden dan ook vaak namens de organisatie op de voorgrond. De manier waarop zij dat doen, tekent dan ook het collectieve gedrag van de werknemers.

Er zijn ook verschillen in sociale gewoonten. Hoe begroeten collega's elkaar en hoe spreken ze elkaar aan? Ook de vergadercultuur wordt sterk door de bedrijfscultuur beïnvloed. Net als de manier waarop jubilea, kerst, nieuwjaar en dergelijke worden gevierd een uiting is van bedrijfscultuur. Vooral dit laatste heeft een niet te onderschatte impact op cultuur en samenhorigheid. Zo gezien is het kerstpakket veel belangrijker dan menig manager denkt.

De rol- en functieverdeling is eveneens in sterke mate bepaald door bedrijfscultuur. Het heeft op zijn beurt weer te maken met onderlinge verwachtingen en machtsverhoudingen. IT-ers die workflow systemen bij organisaties inrichten kunnen hierop stuklopen. Inzicht in dit aspect van bedrijfscultuur is dan erg belangrijk.

De bedrijfscultuur bepaalt ook de informatiestromen, formele en zeker de informele. Dit is ook verweven met formele en informele machtsstructuren. Informatie is macht en bepaalde individuen zullen er alles aan doen om goed geïnformeerd te blijven of die informatiestromen in hun voordeel te beïnvloeden. Dit kan fatale gevolgen hebben voor de organisatie en het is voor de PR en de bedrijfsleiding erg belangrijk hier grip op te hebben.
Machtige opinieleiders zijn binnen een organisatie nuttig, zolang ze het goede voorbeeld geven.

PR- of communicatiespecialisten moeten goed zicht hebben op de bedrijfscultuur. Dat vergt onderzoek, liefst uitgevoerd door specialisten op dit gebied. En vervolgens een periodieke audit doorvoeren, want  bedrijfsculturen in relatie met het 'Umfeld' zijn aan verandering onderhevig, zeker na een veranderingsproces. Er is dan altijd een kans dat men terugvalt op oude gewoontes, en ook dat gaat sluipenderwijs.

zondag 22 september 2013

Middelen voor interne communicatie

Het aantal middelen of media die je kunt inzetten voor interne communicatie is omvangrijk. In dit artikel beschrijf ik een aantal voor de hand liggende en minder voor de hand liggende middelen. Hier laat ik middelen die in de jaren 70 en 80 populair waren achterwege en kijk met name naar de mogelijkheden die deze tijd met gebruik van internet te bieden heeft. Een hedendaagse mix:

Het personeelsblad

In de jaren '70 was ik redacteur van een personeelsblad bij een multinational. Ons personeelsblad bestond uit een eenvoudige uitgave die eens per week uit kwam, of zoveel vaker als de actualiteit dat rechtvaardigde. Daarnaast maakten we een maandelijks magazine met achtergrondverhalen, zoals interviews met managers en medewerkers, maar ook reportages van toeleveringsbedrijven en landelijke of mondiale ontwikkelingen die onze branche betroffen.
Verder verscheen er een sociaal- en personeelsjaarverslag met features om tijdens de kerstvakantie te lezen. Niet zelden met een knipoog naar het kerstpakket van dat jaar. Bovendien verzorgden we voor en met de ondernemingsraad het OR-jaarverslag. Allemaal vanuit de personeelsbladredactie.

Intranet

Een goede gewoonte van veel organisaties in deze tijd is het faciliteren van een intranet portal. Hiervoor zijn voldoende tools beschikbaar, zowel gekoppeld aan de productiesoftware als losse open source software. Je kunt kiezen uit een nieuwsblad opzet of een BLOG omgeving. Natuurlijk moet er iemand zijn die verantwoordelijk is voor de publicaties en spontane bijdragen van collega's monitort, een moderator dus.
Bij een grote organisatie loont het om er een professionele redactie op te zetten en ook rekening te houden met meertaligheid van het personeel.
Qua content biedt zo'n portal dezelfde informatie als een personeelsblad. Omdat informatie per direct en zonder grafisch productieproces gepubliceerd kan worden is het actualiteitsgehalte veel groter en is feedback net zo snel.
Mijn voorkeur is het om deze interne nieuwsportal bij het inloggen op het bedrijfsnetwerk als welkomstscherm aan te bieden. En medewerkers die geen computerwerkplek hebben kunnen het nieuws via meerdere interactieve schermen in kantines en koffiecorners bekijken. Of gelegenheid bieden om met de thuiscomputer op het intranet in te loggen.  Dit laatste is ook de methode om informatie te delen met extern publiek, bijvoorbeeld toeleveranciers en geselecteerde journalisten.
Intranet biedt voor interne communicatie veel mogelijkheden en kost heel weinig.

Knipselkrant

Voor veel managers is het bijna niet te doen, om alle relevante media te scannen en voor het werk interessante artikelen te lezen. Hier speelt de knipselkrant een belangrijke rol. Er zijn bedrijven die dit als dienst aanbieden. Waar dit tot de jaren '90 nog vrijwel uitsluitende gedrukte informatie betrof, vind je tegenwoordig de meeste informatie ook online. Een knipselkrant van tegenwoordig kan dan ook bestaan uit een email met een serie links en een BLOG met dezelfde functie. Steeds meer mensen abonneren zich op newsfeeds, waarmee in principe hetzelfde wordt bereikt. Je krijgt met een muisklik toegang tot de informatie die je interessant en belangrijk vindt.

Publikatiebord

In de meeste kantoren, magazijnen en fabrieken vind je een publicatiebord. Daarin staan belangrijke mededelingen op het gebied van bedrijfsvoering en veiligheid. Zo'n publicatiebord is eigenlijk een 'verplicht nummer' voor iedere organisatie. Maar de informatie die daar in moet staan is doorgaans via andere media veel effectiever te delen.

Sociaal Jaarverslag

Het sociaal jaarverslag is ook zo'n verplicht nummer voor grote organisaties. Daarin legt de directie verantwoording af over het gevoerde sociaal beleid, het domein van de Human Resource afdeling. Hierin zal de PR-afdeling nauw samenwerken met de HRM-afdeling. Doorgaans zal ook de Ondernemingsraad een tegenhanger van het sociaal jaarverslag publiceren. Het komt ook voor dat de OR een paar pagina's in het sociaal jaarverslag mag vullen. Welke vorm je ook kiest, de OR heeft het wettelijk recht om een eigen jaarverslag te publiceren, zonder inmenging van de directie.

Introductiecursus

Het komt vooral bij grote bedrijven voor, dat nieuwe medewerkers eerst een introductiecursus volgen, voordat ze met hun werk mogen beginnen. Waar een groot verloop is, loont het om dit maandelijks en twee-maandelijks te organiseren. Ik zelf heb gewerkt bij een organisatie die een trainingscentrum in Boekarest had, waar ook nieuwe medewerkers een week naartoe moesten. Alleen voerden ze dat één jaar na mijn aanstelling in, helaas....(;-).
Vaak volstaan organisaties met een korte introductie bij de belangrijkste collega's en de overhandiging van een personeelshandboek.
Zo'n personeelshandboek is in alle gevallen wel een goed idee. Dat kan natuurlijk ook een online versie zijn, die via het intranet te raadplegen is. Online heeft als voordeel dat mutaties sneller zijn door te voeren.

Open huis

Jaarlijks een open huis organiseren is vooral voor grote organisaties een goede manier om medewerkers met elkaar te laten kennismaken. Zo kunnen ook familieleden van medewerkers zien waar papa en mama werken en kennismaken met die collega waar ze het zo vaak over hebben.
Een open huis kan ook een goede rol vervullen als je publiek toelaat. Buurtbewoners kunnen een kijkje komen nemen en begrijpen dan beter wat daar achter die hekken allemaal gebeurt. Bovendien is het een uitgelezen manier om personeel te werven.
Zorg niet alleen voor goede informatie, maar ook voor veiligheid. Vergeet niet ook de lokale pers uit te nodigen.

Communicatie onderzoek

Zoals vrijwel iedere afdeling een kwaliteitsaudit ondergaat is het ook verstandig het functioneren van interne communicatie periodiek aan een audit te onderwerpen. Vaak is dit ook opgenomen in het kwaliteitsmanagement en onderdeel van de certificering, bijvoorbeeld NEN9001 of HKZ.
Bij zo'n audit op interne communicatie is dan aandacht voor de volgende onderdelen:
  • De formele en informele communicatie stromen.
  • De gebruikte media en hun bereik. Maar ook de kwaliteit van de informatie.
  • Informatiebehoefte intern en in welke mate daaraan tegemoet wordt gekomen.
  • De bedrijfscultuur en de rol die dit speelt bij de interne informatievoorziening.
Elektronische communicatie via internet en intranet bieden veel mogelijkheden om de interne communicatie optimaal in te vullen en de informatievoorziening up to date te houden.

Daarnaast is het soms voor managers van grote afdelingen en business units erg moeilijk om goed met hun werkvloer te communiceren. PR kan hierin adviseren en faciliteren. PR zal zich echter wel naar die doelgroep toe moeten verkopen. Ik heb zelden meegemaakt dat zulke managers uit zichzelf bij PR aankloppen om advies of ondersteuning. En als het al gebeurde, was de nood hoog en begint je opdracht met conflictbeheersing. Ook bij interne communicatie geldt: Voorkomen is beter dan genezen.

zaterdag 7 september 2013

Het belang van interne communicatie

Het functioneren en succes van een organisatie is voor een belangrijk deel afhankelijk van de manier waarop men met elkaar omgaat en informatie deelt. Een 'eilandjescultuur' is funest voor iedere organisatie. Het werkt verlammend. Samenwerken, kennis delen en open staan voor ieders (gezamenlijk) belang helpt juist om als organisatie succesvol te zijn.
Daarnaast begint iedere Public Relations activiteit binnen de eigen gelederen. Alleen als de interne communicatie goed is, slaagt PR in haar missie. Als een organisatie als 'zender' zich met een verdeeld gezicht laat zien is dat niet geloofwaardig. Het is dus van groot belang dat de organisatie een grote samenhang vertoont en achter de groepsidentiteit staat. Alle neuzen staan in dezelfde richting. Het is een veelgebruikt cliché, maar daarvoor niet minder waar.
Het gaat om het 'wij-gevoel'. Dit motiveert tot samenwerking, tot kwaliteitsbesef en productiviteit. Als medewerkers niet al hun energie steken in het verdedigen van hun eigen koninkrijkje is er voldoende energie om zich te richten op kwaliteit, duurzaamheid en klantvriendelijkheid. Men voelt zich verantwoordelijk voor het gezamenlijk succes. En daarmee is een voorwaarde geschapen om zich welwillend op te stellen tegenover de doelstellingen van de organisatie en iedere actie die daaruit voortvloeit.

Interne communicatie vraagt dus om efficiënte informatie overdracht. Hiervoor zijn drie redenen:
  1. Zowel het management als de 'werkvloer' hebben informatie nodig om hun taken te kunnen vervullen.
  2. Informatie over het functioneren van de organisatie ondersteunt het 'wij-gevoel', de betrokkenheid van de werknemers.
  3. Veranderingsprocessen lukken alleen als er goed over gecommuniceerd wordt.
Om interne communicatie goed te kunnen organiseren heeft de PR-afdeling inzicht nodig in de structuur en de doelstellingen van de organisatie.
Binnen een organisatie is de formele communicatie gestructureerd en ingebed in de organisatiestructuur en procedures. Dan gaat het om verticale informatiestromen, van hoog naar laag en van laag naar hoog. Ook wel bekend als top-down en bottom-up. Maar zonder horizontale communicatie tussen afdelingen is de interne communicatie niet compleet. Dit kan op gelijk niveau, maar ook tussen diverse niveaus, dus diagonaal.
Formele communicatie kan individueel zijn, zoals werkinstructies, maar ook van individu naar groepen (directeur heeft een peptalk voor alle medewerkers) of van groep naar groep (de PR afdeling deelt informatie of de voortgang van PR campagne).
Informele communicatie binnen de organisatie is niet te onderschatten. Vaak gaat het om geruchten of roddels, maar ook over zakelijk juiste informatie. De informele kanalen vormen de smeerolie in de interne communicatie. Men hecht vaak meer waarde aan wat een collega over een bepaalde gebeurtenis zegt dan de mededeling van de directie. Bovendien gaat het informele circuit heel snel door de organisatie. Het kan negatieve sentimenten voeden en vaak wordt de informatie vervormd. Grip krijgen op het informele circuit is voor de PR afdeling dan ook erg belangrijk. Je kunt door openheid natuurlijk ook het informele kanaal de wind uit de zeilen nemen. Timing is in elk geval doorslaggevend. Als mosterd na de maaltijd met het echte verhaal komen is niet zo sterk. Je moet het informele circuit vóór zijn. Dat kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van intranet of social media.

Wie zien de doelgroepen (publieksgroepen) voor interne communicatie? Grofweg kun je stellen, iedereen die direct of indirect met de interne organisatie te maken heeft. Bijvoorbeeld:
  • Bestuur, directie, management team, commissarissen. 
  • Medewerkers en ex-medewerkers en hun aanhang.
  • Tijdelijk medewerkers (flexwerkers) en vrijwilligers.
  • Als het bedrijf zwaar op supply chain management leunt, zijn ook toeleveranciers belangrijk.
In een volgend artikel zullen we de te gebruiken media bespreken.

Lees ook het ebook over de wisselwerking tussen interne communicatie en innovatie.


dinsdag 3 september 2013

Interne Communicatie, inleiding

Interne communicatie is een belangrijk instrument voor het management om grip te houden op economische en technologische ontwikkelingen. Deze noodzaken namelijk tot voortdurende (vaak schoksgewijze) veranderingen binnen de organisatie. En wie de interne communicatie op orde heeft kan zulke veranderingen soepeler laten verlopen. Daarmee is niet gezegd, dat interne communicatie er enkel is om verandermanagement te ondersteunen, maar het speelt wel een belangrijke rol. Interne communicatie is namelijk ook, en vooral, de smeerolie in de bedrijfsprocessen.
Interne communicatie is dus een naar binnen gericht onderdeel van de bedrijfscommunicatie. Het is niet alleen gericht op de medewerkers. Maar ook op tijdelijke medewerkers, ex medewerkers en de aanhang van al die mensen. In sommige organisaties behoren ook aandeelhouders en andere financiers tot de 'inner circle'. In mijn loopbaan heb ik zelfs (vaste) leveranciers in de interne communicatie betrokken. Met de huidige ontwikkelingen rondom supply chain management is dat ook zo gek nog niet. Toeleveranciers zijn tenslotte gewoon een verlengstuk van je eigen bedrijfsprocessen.

Interne communicatie kent een formele en informele kant. Beide vallen onder het territorium van de PR. Hoewel het zeker mogelijk is om de informele communicatie binnen een organisatie te manipuleren, is het voor PR vooral belangrijk om inzicht te hebben. Wie zijn de gangmakers? bijvoorbeeld. De formele communicatie bedient zich van diverse media. Dat kan het mededelingenbord bij de personeelsingang zijn, maar ook het personeelsblad en in deze tijd steeds vaker de intranet portal met een nieuwspagina of BLOG. Onder interne communicatie vallen ook presentaties in de kantine, als er iets belangrijks gaat gebeuren. En er zijn organisaties die zich bedienen van een intern televisiekanaal. Een hedendaagse variant is natuurlijk een film op de intranet portal.
Persoonlijk pleit ik voor een portal met mededelingen BLOG en gelegenheid om te reageren, die bij het opstarten van de computer of inloggen op het bedrijfsnetwerk als eerste op de desktop getoond wordt. Voor medewerkers die geen computerwerkplek hebben kan een (touchscreen) beeldscherm in bijvoorbeeld de kantine de functie van het mededelingenbord overnemen.

Public Relations start intern

Goede PR is alleen mogelijk als deze ook intern gedragen wordt. Dus begint PR altijd binnen de eigen organisatie. Dat is een belangrijke functie van interne communicatie. Alle neuzen moeten dezelfde kant op wijzen. Dat bereik je met eenduidige en overtuigende interne communicatie. Iedereen moet zich in de identiteit en de doelstellingen van de organisatie herkennen en deze accepteren. Van hier uit start dan de externe communicatie.
Interne communicatie stimuleert ook de motivatie en het "wij-gevoel" van de medewerkers. De betrokkenheid van de mensen is het fundament voor kwaliteit en klantvriendelijkheid en creëert het draagvlak voor veranderingen binnen de organisatie.
Interne communicatie spiegelt de bedrijfscultuur, de set van normen en waarden die bepalend zijn voor de eigen identiteit.