zaterdag 28 december 2013

Schrijven met een doel

Als professionele schrijver in de bedrijfscommunicatie schrijf je steeds met een doel voor ogen. En een doelgroep, natuurlijk. Er is ook een categorie schrijvers die amusement als doel heeft. In PR en marketingcommunicatie dient je tekst direct of indirect een commercieel doel. Dat geldt ook voor Voorlichting en Journalistiek, waar informeren het hoofddoel is, maar gedrag beïnvloeden een logisch gevolg. Voorlichting streeft met informatie ernaar, dat mensen bepaald gedrag vertonen of nalaten. In hun eigen belang en het belang van de gemeenschap. Journalisten hebben (objectieve) informatie als hoofddoel, maar indirect willen ze er ook mee bereiken dat lezers trouw blijven en liefst ook dat ze ermee nieuwe lezers aantrekken. Dat is hun bestaansrecht, of ze dat leuk vinden of niet.
Leer hoe je schrijft voor internet  toepassingen.

Er wordt van je verwacht dat je foutloos teksten schrijft. Dat is erg moeilijk, zeker in het Nederlands. Echt 100% foutloos spellen is dan ook een utopie, dat bewijst het jaarlijkse Groot Dictee der Nederlandse Taal.
Storende spelfouten mogen natuurlijk niet voorkomen, tenzij je er juist effect mee wil sorteren.
Een tip voor iedere 'broodschrijver': houd het "groene boekje" achter de hand. Online beschikbaar op http://woordenlijst.org/ . Voor de betekenis van woorden en vertalingen kijk je naar http://www.vandale.nl/. Vertalingen via Google zijn ook vaak een goed hulpmiddel.

TekstdoelenHier een vijftal tekstdoelen die vaak voorkomen:
  • Expressief doel
    Hier wil de schrijver zijn/haar gevoelens uiten. Het is een persoonlijk relaas en wordt (op)recht vanuit het hart geschreven. Bijvoorbeeld een brief aan familie, een liefdesbrief of commentaren op internet via social media.
  • Referentieel doel
    Hier gaat het om informeren van het publiek. Dit is tekst met een hoog waarheids- of waarschijnlijkheidsgehalte. Denk aan nieuws en wetenschappelijke of juridische artikelen.
  • Diverterend doel
    Hier gaat het vaak minder om de inhoud en meer om de vorm. Woordspelingen en andere grappen zorgen ervoor dat het publiek die boeiend of leuk vindt. Het gaat dus om vermaak.
  • Sociaal doel
    Dat heb je voor ogen als je iemand een verjaardagskaart stuurt, of een opsteker via Facebook. De relatie staat centraal en de inhoud is (min of meer) privé.
  • Persuasief doel
    We willen de lezer overtuigen. Het publiek staat hierbij centraal. We willen het gedrag of de beeldvorming op een voor ons of onze opdrachtgever positieve wijze beïnvloeden. Dit is het werkterrein van de copywriter of PR-tekstschrijver. Voorbeelden waarin dit vorm krijgt zijn: Website content, folders en brochures, presentaties, toespraken (b.v. verkiezingen), direct mail. Maar vergeet ook de offerte niet, dit lijkt meer een verkoopcontract of een voorstadium van een verkoopcontract, maar het doel is om te overtuigen dat je een beter aanbod doet dan de concurrentie. Een goede schrijver kan hier wonderen verrichten.
Zo'n indeling is natuurlijk leuk en behulpzaam, maar in de praktijk bestaan teksten doorgaans uit mengvormen.
Een persuasieve tekst met een vleugje expressie werkt beter dan zakelijke aanbevelingen.

Leesbaarheid
De leesbaarheid van een tekst is een rekbaar begrip. Het hangt mede van je doelgroep af. Wat is het gemiddelde kennisplafond? Een dagblad journalist heeft met een lager niveau rekening te houden dan een wetenschapper. Wat voor de journalist de taak niet eenvoudiger maakt, integendeel. Journalisten moeten de informatie van 'insiders' met een hoog jargon gehalte vertalen zodat "ook mijn oma het begrijpt." Dat valt niet mee.

Leesbaarheid is ook vanuit de taalwetenschap benaderd om tot een objectief meetinstrument te komen. De methode van Langer en Flesch/Douma is zo'n instrument. Het is een bijna wiskundige benadering van tekst. Wie zich hierin wil verdiepen vindt op het internet genoeg bronnen.

Persoonlijk vind ik het een te klinische benadering van een levend 'iets'  als taal. Het kan een hulpmiddel zijn, maar logische tekst opbouw, helderheid en persoonlijke aanspreekstijl zijn in mijn ogen belangrijker. En dan is er nog een bijna niet te definiëren begrip als 'schrijfstijl''. Hieruit spreekt het persoonlijke talent van de auteur, dat heb je of dat heb je niet. En als je het wél hebt, ben je dan bereid dat talent verder te ontwikkelen?
Dat is een persoonlijke keuze. De rest kun je leren.
Ook hier geldt: Oefening baart kunst.