Het was in de jaren '80. Ik had ons reclamebureau opdracht gegeven een folder te maken waarbij de brandveiligheid van ons product extra aandacht kreeg, speciaal voor de agrarische sector. Ze kwamen met een ontwerp met op de omslag een foto van een brandweerman, op de achtergrond een brandende boerderij. Qua vormgeving en content was er niets op aan te merken en wij gaven groen licht voor die folder. Vervolgens werd deze naar de doelgroep, boerenbedrijven, gemaild. Niet lang daarna kregen we een brief van een advocaat, namens de weduwe .... van die brandweerman. Ze legden een claim van 10.000 gulden neer en eisten vernietiging van de nog op voorraad zijnde drukwerken. Op onze beurt stelden wij het reclamebureau aansprakelijk, want zij hebben die foto gekozen en verzuimd te controleren of die auteursrechtenvrij was.
Nu beriep de advocaat zicht op een specifiek onderdeel van het auteursrecht, namelijk het portretrecht van de weduwe, namens haar overleden man. Hoe dan ook een fout maken ten aanzien van het auteursrecht van derden kan een dure aangelegenheid worden. Let op, rechtsbijstandverzekeringen sluiten Auteursrechten meestal uit. Niet zonder reden.
Auteursrecht beschermt jouw intellectueel eigendom. Het ontstaat automatisch bij het maken van het werk, een stuk tekst, een foto, tekening, beeld, film, muziek, etc. Het is bij een conflict wel handig als je dat ook kunt bewijzen. En hier hebben we meteen een zwak punt. Ik heb meegemaakt dat een rechter oordeelde dat het werk (in dit geval een meubel ontwerp) onafhankelijk van elkaar tegelijk door verschillende mensen gemaakt is. Dat gebeurt wel vaker. Het concept is identiek, maar vaak verschilt wel de uitvoering ervan.
Als je een tekst schrijft, of een bijvoorbeeld een foto maakt in opdracht van een klant of als onderdeel van je rol als werknemer gaat het auteursrecht naar die opdrachtgever c.q. je werkgever. Als je werk van derden gebruikt, bijvoorbeeld een citaat of een foto, dan dient de auteursrechthebbende daarvoor toestemming te geven. Soms volstaat 'bronvermelding' als tegenprestatie. Bij het citeren van teksten uit nieuwsberichten is dat doorgaans standaard. Maar let op met beeldmateriaal, de auteursrechten daarvan liggen meestal weer bij anderen. En die leven van de opbrengst, de royalty's.
Je eigen werk is dus op dezelfde manier beschermd. Derden mogen het niet voor eigen doeleinden gebruiken. Daarom is het verstandig dat ieder werk naar de bron verwijst. Je kunt natuurlijk ook erbij vermelden dat citeren of gebruiken met bronvermelding is toegestaan. ....of dit juist uitsluiten. In dit laatste geval is het dan wel handig als je aangeeft hoe men contact met je kan opnemen.
Oorsprong van auteursrecht
Het auteursrecht is al vrij oud. Het is gebaseerd op een internationaal verdrag, de Berner Conventie van 1866. Werken dienen een eigen persoonlijk karakter te hebben om voor auteursrecht in aanmerking te komen. Het moet, anders gezegd, een waarneembare originaliteit vertonen. De lijst van items die hieronder vallen is lang en omvat alles wat de menselijke geest kan voortbrengen. Bijvoorbeeld ook redevoeringen, toneelstukken of choreografieën, architectuur, industriële ontwerpen, sieraden, bankbiljetten(!), en lettertypen.Auteursrecht eindigt na 50 jaar, te rekenen vanaf 1 januari na het overlijden van de maker. Als jij in opdracht van je baas een tekst schrijft is je baas de auteursrechthebbende. Maar zijn recht vervalt dus 50 jaar na je overlijden. Auteursrecht en persoonsrecht zijn een bezit en kan vererfd worden, wettelijk of middels een testament.
Royalties. Als je iemand toestemming geeft om van jouw werk gebruik te maken kun je daarvoor een vergoeding eisen. Dit wordt royalty's genoemd. Hiervoor gelden overigens bijzondere fiscale regels, die je kunt nalezen bij Belastingdienst.nl.
Overdracht. Als je het auteursrecht wilt overdragen op een ander, dan kan dat op twee manieren.
Met een akte (notaris) draag je het gehele auteursrecht over op iemand anders. Die kan er vervolgens mee doen wat hij wil, binnen bepaalde grenzen. Jij als maker hebt namelijk altijd nog het persoonlijkheidsrecht en dat geeft je het recht in verzet te komen tegen aantasting of vervorming die je niet goedkeurt.
Met een licentie geeft je een derde toestemming je werk te gebruiken voor een overeengekomen doel. Je geeft bijvoorbeeld toestemming om een foto te gebruiken in een artikel (drukwerk). Daarmee heeft die derde geen recht om dezelfde foto vervolgens op zijn website te zetten. Daarvoor moet ook expliciet toestemming worden verkregen. Houd hiermee dus rekening als je bijvoorbeeld een foto of illustratie koopt voor een folder, regel dan meteen toestemming voor de website (als dat het plan is).
In beide gevallen worden ook de voorwaarden geregeld, bijvoorbeeld royalty's en/of bronvermelding.
Organisaties die een of meer kopieerapparaten bezitten betalen hiervoor een vast bedrag per jaar aan reprorechten. Ook op data-, beeld- en geluidsdragers wordt reprorecht geheven. De opbrengst wordt door een stichting volgens een bepaalde sleutel onder (aangemelde) auteurs verdeeld. Wie muziek in een publieke ruimte (dat is ook op kantoor of in de kantine) weergeeft betaalt daar ook auteursrechten voor. Hetzelfde geldt voor het gebruik van de muziekrechten van een componist. Hiervoor is in Nederland de Stichting BUMA/Stemra verantwoordelijk.
Octrooien en merkenrecht
Een speciale vorm van auteursrecht is het octrooirecht. Bedenkers van technische oplossingen kunnen patent aanvragen om hun uitvinding te beschermen. Hiervoor zijn speciale adviesbureaus actief en zijn er nationale octrooibureaus die zo'n patent toekennen. Ook de EU heeft een eigen octrooibureau, met hoofdkantoor in München.Ook merken zijn auteursrechtelijk bescherm (Trade Markt (TM))) en worden daarvoor nationaal, Benelux, Europees of internationaal geregistreerd bij een merkenbureau. Het merkenrecht geldt voor 10 jaar.
Lastiger is het om ideeën te beschermen. In principe is dat niet mogelijk en is geheimhouding de beste bescherming. Als je echter een goed idee te gelde wilt maken moet je ermee in de openbaarheid treden. Dan is het verstandig om je idee volledig uit te werken en het document te registreren bij een officiële instantie. In het verleden ging je bijvoorbeeld naar het postkantoor en liet je het document afstempelen. Of men stapte naar de notaris. Maar tegenwoordig kun je uitgewerkte ideeën ook online registreren bij i-depot van het Benelux Bureau voor Intellectueel Eigendom: https://www.boip.int
